پویش های چندگانه رابطه دین و دولت در ایران و ترکیه؛ مطالعه تجربه تجدد

مقاله حاضر بر مبنای این مفروضه تدوین شده است که مدرنیته به عنوان یک پدیده جهانی دارای فرایندها و نتایج متفاوتی در بسترهای مختلف تاریخی و جغرافیایی بوده است. در این چهارچوب کشورهای ایران و ترکیه به عنوان موارد مطالعاتی انتخاب شده­اند و تلاش می­شود تا با تکیه بر مدل نظری مدرنیته­های چندگانه و با کاربرد روش توصیفی- تحلیلی در بستر جامعه­شناسی تاریخی، مسئلۀ مدرنیسم و تحول رابطه دین و دولت در ایران و ترکیه به صورت تطبیقی مورد واکاوی قرار گیرد. مطالعه تحولات بعد از ورود مدرنیته به دو کشور مذکور نشان می­دهد که این روند منجر به شکل­گیری نظام سکولار در ترکیه و نظام مردم­سالار دینی (مبتنی بر ولایت فقیه) در ایران شده است. بدیهی است عامل دوری و نزدیکی یا همگرایی و واگرایی دین و دولت در ایران و ترکیه لزوماً از بن مایه های مذهبی ناشی نمی­شود، بلکه بسترها و زمینه­های سیاسی و اجتماعی در کیفیت این رابطه دخیل هستند.